Josef Scharl
(1896 München - 1954 New York)
Josef Scharl werd eerst opgeleid als decoratieschilder, studeerde daarna korte tijd aan de Kunstacademie van München en zette zijn opleiding tenslotte autodidactisch voort. Hij was onder meer lid van de kunstenaarsverenigingen Neue Münchner Sezession en van de Juryfreien. Vanaf 1929 kreeg Scharl te maken met toenemende repressieve maatregelen van het naziregime en uiteindelijk kreeg hij een schilderverbod opgelegd. In 1935 werden enkele van zijn werken op het partijcongres van Neurenberg getoond en met lasterlijke leuzen beklad. Rond de jaarwisseling van 1938/1939 emigreerde Josef Scharl naar de VS.
22 schilderijen van Scharl vormen de grootste groep werken binnen het onderzoeksproject. De meeste werken kwamen naar de Kunsthalle via de Schenkung Prof. Ludwig und Ernesta Scharl, als schenking en legaat van Rolf Gillhausen en via de Stiftung Henri, Eske en Christian Nannen.
Door middel van herkomstonderzoek kon voor 20 van de schilderijen een onberispelijke provenance tussen 1933 en 1945 worden gereconstrueerd. De eigendomsgeschiedenis van twee werken vertoont in deze periode nog grotere lacunes en moet verder worden onderzocht.
De belangrijkste bronnen voor het herkomstonderzoek van de schilderijen van Scharl waren interne documenten, een kunstenaarscatalogus en gesprekken met de auteur ervan, gesprekken met leden van de familie Scharl en vooral met de kleindochter en executeur van Josef Scharl. Documenten uit de nalatenschap, die zeer informatief waren voor het onderzoek, maakten een gefundeerde beoordeling van de eigendomsgeschiedenis van de werken mogelijk.
De bronnen verschaften een dieper inzicht in de omgeving van Josef Scharl en de eigendomsgeschiedenis van zijn werken, die sterk werd beïnvloed door zijn familieleden, vrienden, mecenassen, verwoede verzamelaars en vertegenwoordiging door vaste galerieën:
Magdalena Scharl
Echtgenote van Josef Scharl
Prof. Alois Scharl en Ursula Scharl
Zoon en schoondochter van Josef en Magdalena Scharl
Alois Scharl: studeerde schilderkunst aan de Blocher Kunstakademie in München; professor aan het gymnasium en kunstleraar
Ursula Scharl: opgeleid als porseleinschilderes; rallyrijder
Susanne Scharl
Kleindochter van Josef Scharl
Dochter van Prof. Alois Scharl en Ursula Scharl; executeur van zijn nalatenschap
Prof. Ludwig Scharl en Ernesta Scharl
Ludwig Scharl: neef van Josef Scharl; studeerde schilderkunst aan de Academie voor Schone Kunsten, München; leerstoel voor schilderkunst aan de Academie voor Schone Kunsten, Neurenberg
In de jaren '60 en '70 restaurateur van schilderijen van Josef Scharl in opdracht van Galerie Nierendorf
Galerie Nierendorf, Berlijn
De galerie van nu: in 1955 in Berlijn opgericht door Florian Karsch en Inge Loewe (later Karsch); in 1963 geregistreerd als 'GALERIE NIERENDORF'.
De wortels van de galerie gaan terug tot 1920 in Keulen; vele jaren vertegenwoordiging van Josef Scharl en zijn werk; al in 1933 en 1935: solotentoonstellingen van Josef Scharls werk; na Scharls emigratie: vertegenwoordiging ook door de Nierendor Gallery, New York; na 1964: hoofdvertegenwoordiging van Josef Schar's werk en, samen met de familie, het vergroten van zijn bekendheid door tentoonstellingen en publicaties.
Kunsthandel Hagemeier, Frankfurt a. M.
Opgericht in 1980 door Achim Hagemeier
Aanvankelijk vooral 19de-eeuwse kunstenaars, o.a. van d Münchense en Düsseldorfse school; sinds 1985 solotentoonstellingen van Duitse expressionistische kunstenaars, o.a. in 1987: de veelgeprezen tentoonstelling van Josef Scharl
Henri en Eske Nannen
Oprichter van de Kunsthalle Emden
Henri Nannen: Oprichter en hoofdredacteur van het tijdschrift Stern
Kunstverzamelaar/ Scharl-verzamelaar
Rolf Gillhausen
Adjunct-hoofdredacteur, later hoofdredacteur van het tijdschrift "Stern"; oprichter en hoofdredacteur van het tijdschrift "GEO”
Kunstverzamelaar/Scharlverzamelaar
Prof. Dr. Dr. Aloys Greither
Studeerde filosofie en geneeskunde; directeur van de dermatologische kliniek van het universitair ziekenhuis van Düsseldorf
Kennis van Josef Scharl; vriend van de familie van Prof. Alois Scharl; beschrijver van het werk van Josef Scharl
Kunstverzamelaar/ Scharlverzamelaar
Otto Schmidt
Bankdirecteur in Berlijn, Maagdenburg en Münster
Vriend en aanhanger van Josef Scharl
Kunstverzamelaar / Scharlverzamelaar